Parametry wody w akwarium - poradnik dla akwarystów

W przyrodzie praktycznie rzecz biorąc nie występuje czysta woda składająca się z dwóch atomów wodoru i jednego atomu tlenu.

• pH

Jest to liczbowa skala określająca odczyn - kwasowość i zasadowość substancji (a dokładniej roztworów wodnych). Wprowadzona przez Sörensena, oblicza się ją jako ujemny dziesiętny logarytm stężenia jonów wodorowych w roztworze. Dla akwarystów najistotniejsze są same liczby wskazujące na odczyn wody czy innej substancji.

- Odczyn obojętny = 7
- Odczyn kwasowy < 7
- Odczyn zasadowy >7

Jakie ph powinno być w akwarium? Słodkowodne ryby amerykańskie, azjatyckie, australijskie i europejskie najczęściej potrzebują pH w akwarium z zakresu 6 - 7,5 (z pewnymi odstępstwami). Afrykańskie z jezior Tanganika i Malawi preferują wodę zasadową.

Przy pH 5 większość roślin przestaje rosnąć. 4,5 powoduje ich wyginięcie, jest również niebezpieczne dla ryb.

Jak podnieść ph w akwarium?
Nie ma bezpośredniego sposobu - aby utrzymać pH w akwarium na wysokim poziomie należy unikać działań, które go obniżają oraz podwyższyć KH w akwarium (o tym niżej).

Jak obniżyć ph w akwarium?
- filtracja przez torf
- woda destylowana, demineralizowana (krążą opinie, że taka woda ma pH = 7. Jest to nieprawda, czysta chemicznie woda wchłania składniki powietrza przez co jej odczyn spada nawet do 5,5.
- dozowanie CO₂
- dolewanie do wody wywaru z szyszek olchy (uwaga: barwi na brązowo)
- dodanie kwasu ortofosforowego lub solnego
- dodanie firmowych preparatów (czyli mniej stężonego kwasu z naklejką producenta)

• GH w akwarium (twardość ogólna)

Parametr określający ilość kationów wapnia i magnezu w wodzie. Składa się z twardości trwałej i węglanowej (KH w akwarium) i jest ich sumą.
W układzie SI określana jednostką mol/L, w akwarystyce (m. in. w testach JBL) w stopniach niemieckich (°n - 10mg CaO na 1L wody).

Woda bardzo miękka: 0 - 5°n
Woda miękka: 5 - 10°n
Woda średnio twarda: 10 - 15°n
Woda twarda: 15 - 30°n
Woda bardzo twarda: 30+°n

Jak podnieść GH w akwarium?
- podniesienie KHw akwarium
- dodanie soli niewęglanowych magnezu i wapnia (np. MgSO₄ i CaSO₄)

Jak obniżyć GH w akwarium?
- obniżenie KH w akwarium
- woda destylowana, demineralizowana

• KH (twardość węglanowa)

Część składowa twardości ogólnej pochodząca z soli kwaśnych węglanów magnezu i wapnia będąca buforem pH. Określania tak jak twardość ogólna w stopniach niemieckich (°n).

Odczyn pH wody w akwarium jest najstabilniejszy gdy KH wynosi 5-7°n.

Jak podnieść kh w akwarium?
- umieszczenie wapiennych kamieni, muszli w zbiorniku
- dodanie roztworu wodorowęglanu sodu

Jak obniżyć kh w akwarium
- dodanie kwasu ortofosforowego lub solnego
- dodanie wody destylowanej lub przegotowanej

• CO₂ (Dwutlenek węgla)

Organiczny gaz z grupy tlenków, pożądany w akwariach roślinnych, rzadziej w morskich i biotopach malawi oraz tanganika. Jest związkiem niezbędnym do rozwoju roślin, umożliwia on bowiem przeprowadzanie procesu fotosyntezy.
Ważną rzeczą jest fakt, że jego ilość ma wpływ na pH wody w akwarium a co za tym idzie na środowisko wodne w akwarium.
Stężenie podwyższa się dozując dwutlenek z zewnątrz - za pomocą butli wysokociśnieniowych czy też własnoręcznie robionych "bimbrowni".
Obniżanie poprzez podmianę wody i zwiększenie napowietrzania.

• NH₃ (amoniak)

W naturalnych warunkach gaz będący nieorganicznym związkiem azotu i wodoru. Bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie. Powstaje w wyniku rozkładu białek, w wypadku akwarium w procesie rozkładu szczątek. Występuje w środowisku zasadowym. Jego stężenie zmienia się w zależności od pH wody w akwarium, zawartości tlenu oraz temperatury.

0,1mg/L - niebezpieczny dla ryb, zatrucie
0,2mg/L - zagrożenie życia
0,5 - 1mg/L - stężenie śmiertelne

W dojrzałym zbiorniku zawartość amoniaku powinna wynosić 0mg.

Obniżenie jest możliwe tylko przez podmianę wody, zmniejszenie pH wody w akwarium i zwiększenie natlenienia.
Zapobieganie: zachowanie prawidłowości cyklu azotowego, odpowiednia filtracja, dobrze dobrana ilość zwierząt

• NH₄ (jony amonowe)

Kation tworzący się w roztworze wodnym w wyniku przyłączenia cząsteczki wodoru do związku amoniaku. Występuje w środowisku kwasowym i "działa" na podobnej zasadzie co amoniak, z tym że jest mniej szkodliwy dla organizmów.

W dojrzałym akwarium również nie powinno go być.

Obniżenie jest możliwe tylko przez podmianę wody i zwiększenie natlenienia. Teoretycznie podniesienie pH wody w akwarium powoduje zmniejszenie zawartości NH₄ w wodzie jednak wzrasta wtedy też stężenie amoniaku. Takie działanie mija się z celem ochrony zwierząt przed negatywnym działaniem tych substancji.
Zapobieganie: zachowanie prawidłowości cyklu azotowego, odpowiednia filtracja, dobrze dobrana ilość zwierząt

• NO₂ (Azotyny, tlenek azotu IV)

Inaczej dwutlenek azotu, nieorganiczny związek chemiczny będący silnie toksycznym gazem.

W akwarium powstaje w wyniku utleniania i rozpadu amoniaku i jonów amonowych.

0,2mg/L - stężenie szkodliwe
0,2 - 1mg/L - zagrożenie życia ryb
1 - 2mg/L - stężenie śmiertelne

Kolejny związek w akwarium zachowujący się podobnie do amoniaku, w dojrzałym akwarium nie występuje. Obniżanie przez podmianę wody i adsorbenty.

• NO₃ (Azotany)

Kolejny produkt w cyklu azotowym powstający poprzez rozkład NO₂ dzięki bakteriom. Występuje nie tylko w akwarium ale również w innych źródłach wody, także wodociągach (choć rzadko).

0mg/L - stężenie zbyt małe, może powodować zahamowanie wzrostu roślin
3 - 20mg/L - neutralne stężenie
20 - 50mg/L - poziom bezpieczny, możliwy wzrost glonów
50 - 100mg/L - poziom szkodliwy, zagrożenie życia
100mg/L - dawka śmiertelna

Pochłaniany przez rośliny jako nawóz, powoduje wzrost glonów.
Obniżanie przez podmianę wody, adsorbenty, posadzenie większej ilości roślin.
Podniesienie przez dodanie Azotanu potasu.

• PO₄ (Fosforany)

Grupa związków chemicznych będących pochodnymi kwasu fosforowego. Powstaje przy rozkładzie szczątków i odchodów. Potrzebny do rozwoju roślin, zbyt wysokie stężenie powoduje rozwój glonów.

Podwyższanie za pomocą specjalnych środków oferowanych przez producentów akwarystycznych lub dodanie roztworu K2HPO4.
Obniżanie przez podmianę wody i przy użyciu adsorbentów.

Ważne: wysokie stężenie azotu lub fosforu nie zawsze oznacza wzrost glonów. Uzależniony jest on od stosunku obu tych związków. Mając w zbiorniku zbyt dużo fosforu można spodziewać się sinic, zbyt dużo azotu powoduje rozwój glonów zielonych.

Jest wiele opinii mówiących o prawidłowym stosunku zawartości obu pierwiastków, dwie najpopularniejsze N:P = 10:1 lub 15:1.

• Makroelementy

Węgiel (C)
Azot (N)
Potas (K)
Wapń (Ca)
Magnez (Mg)
Fosfor (P)
Siarka (S)

• Mikroelementy

Żelazo (Fe)
Chlor (Cl)
Mangan (Mn)
Cynk (Zn)
Bor (B)

Niedobory powyższych pierwiastków generalnie są powodem słabej kondycji roślin. Do objawów należy żółknięcie lub czerwienienie liści (u roślin zielonych), ich gnicie i wypadanie, zahamowanie wzrostu rośliny, wyginięcie korzeni, bielenie fragmentów rośliny.

Nadmiar makroelementów może powodować niedobór mikroelementów w związku z czym dla roślin objawy są podobne jak przy niedoborach.

Zwiększanie ilości poszczególnych pierwiastków w akwarium następuje poprzez dodanie odpowiednich związków chemicznych tych pierwiastków, czy to w formie własnoręcznie rozrabianych soli, czy też w gotowych produktach dostępnych na rynku.

Część tekstu pochodzi z opracowań naszego forumowicza Natural-Aqua

Został on edytowany i uzupełniony przez naszą redakcję. 

Zapraszamy na blog akwarystyczny Planta Garden.